راهبرد مقتدرانه، رقابت هوشمندانه

در این میان، سیاست خارجی برنامه پیشرفت و عدالت در جهانی که عدم‌قطعیت‌ها و تحولات مستمر از مهم‌ترین ویژگی‌های آن محسوب می‌شود، درصدد تأمین حداکثری منافع و امنیت ملی کشور است. بررسی‌ها نشان داده که مناسب‌ترین نظریه در توضیح قدرت جمهوری اسلامی ایران و سیاست خارجی آن، نظریه قدرت هوشمند است. نوشتار حاضر در ادامه مباحث پیشین «برنامه‌ای برای پیشرفت و عدالت» در این مجال سعی بر آن دارد تا امهات مباحثی را که کارشناسان مدون برنامه در کارگروه‌های تحقیقاتی خود در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تدوین کرده اند، از پیشاروی مخاطبان بگذراند.

تصویر اجمالی از وضعیت موجود

وضعیت موجود بخش سیاست خارجی کشور را می‌توان براساس رویکردهای متفاوت مورد ارزیابی قرار داد که یکی از این رویکردها، بررسی شرایط براساس مأموریت‌های درنظر گرفته شده برای این بخش است. سیاست خارجی در ایران در مسیر تحقق منویات چشم‌انداز 20‌ساله کشور و اسناد برنامه‌های توسعه اقتصادی، مأموریت‌های مستقیم و غیرمستقیم زیر را عهده‌دار است:
* الهام‌بخشی در جهان اسلام:
بی‌تردید ملت‌ها و دولت‌های اسلامی، البته با انگیزه‌هایی کاملا متفاوت، همواره سیاست خارجی ایران اسلامی و عملکرد آن را از نزدیک پیگیری کرده‌اند و برای هر دو، (به‌دلیل عدم‌وحدت ملی در اکثر این کشورها) ایران الهام‌بخش بوده است. برای دولت‌ها، انگیزه‌های مهار و رقابت و برای ملت‌ها انگیزه تغییر و اعتماد به نفس، انگیزه‌های برتر محسوب می‌شود. در این راه به‌دلیل ویژگی‌های خاص انقلاب اسلامی، مأموریت الهام‌بخشی سیاست خارجی جمهوری اسلامی در وضع موجود آن با چند روند زیر روبه‌روست:
- رقابت برخی از کشورهای اسلامی مانند ترکیه، عربستان و مصر
- مخالفت دولت‌های عربی با هر آنچه رنگ و بوی ایران و الگوبرداری از آن را دارد.
- علاقه و گرایش ملت‌هایی که تجربه ایران را در هر مقطعی مفید و مثبت ارزیابی می‌کنند.
در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد عملکرد این مأموریت به‌رغم تمام ظرفیت‌های ممکن، کاملا موفق نبوده و به‌شدت تحت فشار رقبایی چون ترکیه قرار دارد و در وضع موجود، تحقق بخش‌هایی از انتظار ملی در این زمینه، بیشتر مدیون ظرفیت‌های فرهنگی و جهانی انقلاب اسلامی است تا سیاست خارجی کشور.
* تعامل سازنده و مؤثر در روابط خارجی:
شاخص‌های تعامل با جهان در تمامی زمینه‌های سیاسی و اقتصادی، از عملکردهای قابل‌قبول بسیار فاصله دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد روابط اقتصادی خارجی (در سطح جهانی، منطقه‌ای و جهان اسلام)، از ظرفیت نهادینه‌کردن روابط با کشورهای جهان عاجز بوده و در این راه تحریم‌های وضع شده پتانسیل تعامل کشور در آینده را نیز تعدیل و بازسازی این ظرفیت را نیازمند سیاست متفاوتی کرده است.
* قدرت اول منطقه در زمینه‌های علمی و فناوری:
تحت‌تأثیر عوامل مختلفی مانند تأکیدات مقام معظم‌رهبری، سیاست‌های اتخاذ شده و الزامات رویارویی با تحریم‌های اقتصادی و فشارهای مرتبط با آن، ظرفیت علمی و فناوری کشور از رشد و توسعه‌ای برخوردار است که از نقاط قوت سیاست خارجی و دیپلماسی و قدرت نرم کشور محسوب می‌شود، لذا عملکرد سیاست خارجی کشور در مجموع در این زمینه مثبت ارزیابی شده و در مناسبات اقتصادی و سیاسی با کشورهای مختلف از آن بهره‌برداری لازم شده است. هرچند تثبیت موقعیت کنونی این هدف با توجه به تحولات در حال انجام در سطح منطقه چشم‌انداز کشور، نیازمند سیاست خارجی پویاتر و مؤثرتری است.
* مشارکت مؤثر در تأمین امنیت و اقتدار ملی و استقلال کشور:
در کنار نقاط ضعف مختلف سیاست خارجی جمهوری اسلامی و در مسیر مقابله با تهدیدهای مستمر فضای خارجی، امنیت ملی کشور به واسطه هماهنگی‌های آشکار و پنهان دستگاه‌های مختلف سیاسی، نظامی و امنیتی در مسیر تأمین امنیت و اقتدار کشور در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، یکی از مهم‌ترین نقاط قوت سیاست و دیپلماسی کشور بوده است، لذا می‌توان بیان کرد در خلال 5 سال گذشته (مستقل از بحث اثربخشی و کارایی راهبردهای اتخاذ شده) با توجه به فشارهای مختلف خارجی بر مبانی امنیت و اقتدار کشور، مأموریت مزبور با موفقیت پیگیری و محقق شده است.
* مشارکت مؤثر در تحقق اهداف اقتصادی و جهت‌گیری‌های پیشرفت و توسعه جامعه:
«مشکلات ساختاری در مدیریت روابط اقتصادی خارجی»، «نبود مدیریت یکپارچه این روابط و عدم‌امکان بهره‌برداری از ظرفیت بازارهای منطقه‌ای» و سرانجام «عدم‌امکان بهره‌گیری از فرصت شرایط بحرانی جهان»، تنها به‌عنوان برخی از مؤلفه‌های مورد بررسی، نشان از عقب‌ماندگی‌های نسبتاً با اهمیت کشور در زمینه توسعه مناسبات اقتصادی منطقی و کارآمد خارجی دارد، لذا می‌توان بیان کرد که غیر از موارد استثنایی شاخص‌ها نشان از عدم‌موفقیت سیاست خارجی کشور در زمینه این مأموریت، به‌رغم تمامی حساسیت‌ها و پتانسیل‌های موجود دارد.
* ثبات در سیاست خارجی براساس قانون اساسی و رعایت عزت، حکمت و مصلحت:
با توجه به طیف گسترده شاخص‌های تعریف شده درباره ارزیابی این مأموریت، شاخص‌های تحقق مأموریت مزبور را به چند دسته می‌توان تقسیم کرد:
پاره‌ای از مأموریت‌ها به‌ویژه در ارتباط با جهان اسلام، به‌دلیل تحولات سریع منطقه ایران اسلامی و تأثیر غیرمستقیم این تحولات در روابط با کشورهای اسلامی بیرون منطقه ایران، با سخت‌ترین شرایط تاریخی خود روبه‌رو است. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تبدیل مجموعه کشورهای اسلامی و کشورهای دوست منطقه به یک قطب منطقه‌ای
- تحکیم روابط با جهان اسلام و معرفی فرهنگ غنی و هنر و تمدن ایرانی
- همگرایی بیشتر سیاسی کشورهای اسلامی
پاره‌ای از مأموریت‌ها به سرعت و عملا در حال تحقق است یا به‌عبارت دیگر، از ثمربخشی بسیار بالا در ارزیابی مقطعی برخوردار شده است. از جمله:
- مقابله با تک‌قطبی‌شدن جهان
- بهره‌گیری از روابط برای افزایش قدرت ملی
- اصلاح ساختار سازمان ملل متحد
پاره‌ای از مأموریت‌های مرتبط با نهادینه‌کردن و تعامل مؤثر و سازنده در روابط بین‌الملل از درجه انطباق لازم با شرایط برخوردار نیست و نیازمند بازبینی جدی است.
در پایان باید اشاره کرد که با مطالعه شاخص‌های اصلی اقتصادی- اجتماعی، آشکار می‌شود که مأموریت‌های سیاست خارجی، به استثنای شاخص حضور در بازارهای خارجی و تا حدودی شاخص دستاوردهای علمی و فناورانه کشور، وضع موجود (به‌صورت مستقل و به‌صورت تطبیقی با رقبای اصلی منطقه‌ای کشور) از وضع قابل‌قبول فاصله بسیار داشته و لذا تحقق این مأموریت‌ها در آینده، نیازمند بازبینی و بالطبع فضا و زمینه‌های متفاوت سیاست خارجی است.

در کنار بررسی وضعیت موجود سیاست خارجی کشور، نگاهی گذرا به محیط منطقه‌ای سیاست خارجی ایران (روندهای منطقه‌ای اثرگذار بر منافع و امنیت ملی کشور) با هدف تبیین مناسب‌تر راهبردها و اقدام‌های اساسی در این حوزه ضروری به‌نظر می‌رسد که می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- 13کشور منطقه خاورمیانه و خلیج‌فارس که مورد توجه سند چشم‌انداز 20ساله جمهوری اسلامی ایران قرار دارند، در سال2010 از تولید ناخالص داخلی معادل 1589/7میلیارد دلار بهره‌مند بوده‌اند که این رقم، بخش مهمی از ارزش نفت خام جهانی را در بردارد و در مجموع 2/5درصد تولید ناخالص داخلی 63048/8 میلیارد دلاری سال مزبور در جهان را به‌خود اختصاص داده است.
- بررسی آمارهای جمعیت، به‌عنوان یکی از عوامل مهم قدرت ملی نشان می‌دهد جمعیت منطقه در سال2010، معادل 219/4میلیون نفر بوده که 0/3درصد جمعیت جهان است.
- بی‌ثبات‌ترین منطقه جهان، عنوانی کاملا جاافتاده در ادبیات سیاسی جهان برای خاورمیانه محسوب می‌شود. این رویکرد دارای تمامی پیامدهای سیاسی و اقتصادی خود است و فرصت و چالش مهمی به ویژه در زمینه‌های اقتصادی برای سیاست خارجی ایران به حساب می‌آید.
- حضور آمریکا در منطقه، در خلال 20سال گذشته از لحاظ اقتصادی و تجاری 10 برابر شده است و تحولات جاری منطقه‌ای، می‌تواند در شتاب این روند تغییر ایجاد کند که فرصتی تازه برای سیاست خارجی ایران محسوب می‌شود.
- منافع آمریکا به ویژه در زمینه انرژی، دسترسی به بازارها و تضمین امنیت و توسعه نفوذ اسرائیل، بسیار مهم و روند رو به افزایش دارد و این واقعیت چالش‌های نوینی را در مقابل سیاست خارجی ایران قرار داده است.
- در خلال 2 دهه گذشته، منطقه خاورمیانه بین‌المللی‌تر شده است و چنین متغیری از توان دولت‌ها در ارتباط متقابل و مبتنی‌ بر حسن نیت به‌شدت می‌کاهد.
- به‌رغم رقابت‌های جدی کشورها برای افزایش نفوذ در منطقه، روسیه و با فاصله زیاد آمریکا در منطقه نفوذ خود را گسترش داده‌اند. سایر نفوذها، موضوعی و مقطعی است و این نوع نفوذ، با توجه به تمامی پارامترهای دخیل در این فرایند، قدرت رقابت با روسیه و آمریکا را ندارد. - پس از سال‌ها ثبات و سکون در ایجاد تحول از درون در نظام‌های سیاسی این منطقه و تداوم سنت‌ها و هنجارهای شناخته شده سیاسی، دینامیزم‌های تغییر از درون، نگرانی‌هایی را برای سران منطقه ایجاد کرده است که در تحولات آن تعیین‌کننده است.
- اکثر دولت‌های خاورمیانه، نیاز به تجدید ساختار و تشویق بیشتر برای مشارکت سیاسی را به خوبی تشخیص داده‌اند. با این حال، نقش مؤثر خود را در این رابطه بسیار با احتیاط و سرشار از ترس به اجرا می‌گذارند.
- تحولات جدید و جاری در منطقه به خوبی ظرفیت الهام‌بخشی جمهوری اسلامی ایران را به‌شدت فزاینده نشان می‌دهد.
- در مقام مقایسه با ایران، بسیاری از همسایگان در ضعف کامل ژئوپلیتیک به سر می‌برند که اکنون مهم‌ترین نقطه قوت سیاست خارجی کشور محسوب می‌شود.
- برخی از کشورها به‌دلیل تغییر هویت خارجی در دوراهی انتقالی همه‌جانبه‌ای قرار گرفته‌اند (نظیر عراق) و روابط با آنها نیازمند اولویت راهبردی مهمی است.
- بسیاری از کشورهای همسایه ایران مانند پاکستان و افغانستان ضعیف و با مسائل روبه تشدید داخلی زیادی روبه‌رو هستند که می‌تواند با پیامدهای مهم منطقه‌ای برای سیاست خارجی ایران همراه باشد.

دیپلماسی خارجی

«سیاست خارجی» را می‌توان تلاش هر دولت- ملت برای رسیدن به اهداف، آرمان‌ها و خواسته‌ها (منافع ملی در مفهوم عام آن)، با توجه به ارزش‌های رایج در یک جامعه و با استفاده از ابزار مناسب (با توجه به محدودیت‌ها و امکانات داخلی و شرایط محیطی و بین‌المللی) تعریف کرد. براساس این تعریف، دیپلماسی را می‌توان محصول طراحی‌ها، فعالیت‌ها و هماهنگی‌های داخلی و خارجی وزارت امورخارجه دانست که در خدمت تحقق اهداف و راهبردهای سیاست خارجی قرار می‌گیرد. به این ترتیب، دیپلماسی مهم‌ترین راه و ابزار رسیدن به منافع ملی و اهداف راهبردی سیاست خارجی تعریف می‌شود.

تصویر اجمالی از وضعیت موجود

* به دلایل فراوان، ازجمله «ماهیت عمومی فعالیت‌های دیپلماتیک در سطح جهان»، «نبود تصویری جامع و مانع از مجموعه شاخص‌ها و استانداردهای تعریف‌شده‌ای که بتوان به‌صورت رسمی و با اتکای به آنها به بررسی ابعاد مختلف و اغلب پیچیده و گسترده فعالیت‌ها و وظایف دیپلماتیک پرداخت» و نیز به‌دلیل «توقف فرایند تفکرات و طراحی‌ها در این زمینه تنها در سطح مجموعه اهداف و جهت‌گیری‌های کلان در عرصه سیاست خارجی و روابط بین‌المللی کشور»، سندی قابل‌قبول درباره عملکرد دیپلماسی کشور در اختیار نیست. با این حال در سال1390 در ارتباط با عملکرد دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر، نظرسنجی از 20کارشناس سیاست خارجی (از میان تحلیلگران، استادان دانشگاه و مجریان دستگاه دیپلماسی)، انجام که نتایج این نظرسنجی به شرح زیر خلاصه شده است.

ارزیابی عمومی عملکرد دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های اخیر

همانگونه که در جدول نیز مشاهده می‌شود، به استثنای 2درصد سؤالات بی‌پاسخ، 47درصد از پاسخ‌دهندگان، عملکرد دستگاه دیپلماسی را ضعیف ارزیابی کرده‌اند. 36/5درصد آن را متوسط و تنها 14/5درصد به عملکرد دستگاه دیپلماسی رأی «عالی» و «خوب» داده‌اند. همچنین ضعیف‌ترین عملکردهای دیپلماسی کشور در تعامل با جهان غرب و نهادهای چندجانبه بین‌المللی رقم خورده است.
* در کنار موارد ذکر شده در بالا می‌توان موقعیت کنونی دیپلماسی کشور را به شرح زیر برشمرد:
در سایه دیپلماسی جدید، تعامل با جهان غرب با مشکلاتی پیچیده‌تر از گذشته روبه‌رو شده و با گسترش تحریم‌های اقتصادی تا مرز تحریم‌های یکجانبه و چند جانبه نفتی و بانک مرکزی، کاربرد ابزار دیپلماتیک را با ضعف و عدم‌کارایی بیشتری روبه‌رو کرده است.
* در طول زمان، فرصت‌های تعریف‌شده در مناسبات با آمریکای لاتین، با انتظارات مورد نظر از آن فاصله گرفته و تحت‌تأثیر تحولات جدی منطقه‌ای، عدم‌موفقیت کامل تلاش‌های انجام شده در مسیر تحقق همکاری‌ها را بهتر به نمایش می‌گذارد.
* در محور دیپلماسی انتقادی بین‌المللی جاری کشور و طرح موضوع اصلاحات مورد نظر در مدیریت جهانی، به‌رغم موضوعیت جدی داشتن محور مورد بحث و وجود تفکرات مشابه میان برخی از کشورهای با نفوذ جهان و زمینه‌های ایجاد ائتلاف‌های مناسب، به‌دلیل عدم‌زمینه‌سازی جهانی لازم برای طرح موضوع، گوش‌های شنوا کمتر و کمتر شده و ضرورت بازگشت به واقع‌بینی منطقی را به خوبی به رخ می‌کشد.
* در عدم‌تحقق اهداف و سیاست‌های کلان سند چشم‌انداز بلندمدت کشور، دستگاه دیپلماسی کشور و تحرکات دیپلماتیک انجام‌شده، تمامی مسئولیت را عهده‌دار نیست و عوامل متعدد و مؤثر دیگری نیز وجود دارد ولی نبود برنامه مشخص، بی‌توجهی به ضرورت‌های سیاستی برای پرداختن به موضوع و تجهیز و تمرکز ظرفیت‌های دیپلماتیک مورد نیاز آن، مسئولیت‌های دیپلماسی کشور را در زمینه استراتژیک تأمین منافع و امنیت بلندمدت ملی کاملا پر اهمیت نشان می‌دهد.
* تغییر ساختار تجارت خارجی و شرکای اصلی تجاری کشور نسبت به گذشته و افزایش سهم و تعیین‌کنندگی کشورهای آسیایی در این ساختار و در چارچوب سیاست نظر به شرق، بخشی از نیازهای اقتصادی کشور را پاسخگو بوده است ولی در تأمین پایداری همکاری‌ها و تأمین حاشیه امنیتی مورد انتظار از فرایند همکاری‌های مورد بحث، عاجز مانده و در عین حال محدویت‌های خاص خود را نیز بر روند توسعه اقتصاد ملی حاکم ساخته است.
جهت‌گیری‌های دیپلماسی جاری به‌نحوی فزاینده از بهره‌برداری کارآمد مزیت‌های ژئوپلیتیک و ژئو‌اکونومیک کشور برای پاسخگویی به چالش‌های فزاینده ناشی از پیامدهای خود در حال فاصله گرفتن است و بدون تغییر اساسی و محتوایی در رویکردهای این دیپلماسی و بازسازی ابزاری که هر تعامل دیپلماتیکی باید از آن برخوردار باشد، به‌نظر نمی‌رسد بتوان شاهد تغییر معناداری در روندهای منفی عملکردهای آن بود.
یکی از مهم‌ترین پتانسیل‌ها و مزیت‌ها، ظرفیت‌های انقلاب اسلامی و دستاوردهای 34 ساله آن است که شامل
* هویت دینی و رسالت‌های فرهنگی و انسانی در فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی و تأیید جهانی آن
* تداوم نفوذ تعیین‌کننده انقلاب اسلامی میان ملل محروم جهان و کشورهای اسلامی و ظرفیت دیپلماتیک آن
* اهمیت و جایگاه مردم‌سالاری دینی در سیاست داخلی کشور و قابلیت بهره‌برداری دیپلماتیک از آن، هم برای مهار تهدیدها و هم به‌عنوان بهترین و کوتاه‌ترین راه تحقق هدف الگو شدن
* برنامه‌پذیری محیط داخلی سیاست و دیپلماسی خارجی کشور از قبیل
- محتمل بودن برنامه‌ریزی برای حضور هماهنگ منابع اصلی و نهادهای امنیتی و نظامی کشور برتصمیم‌گیری‌ها، جهت‌گیری‌ها و کارکردهای روابط خارجی کشور تحت مدیریت یکپارچه دستگاه دیپلماسی کشور
- ظرفیت بالای بازدارندگی و قدرت نظامی و دفاعی و فرمانبری آن از راهبردها و سیاست‌های نظام حاکم بر کشور
- ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران از جمله
* موقعیت بسیار استراتژیک جغرافیایی کشور در منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه
* ظرفیت‌های بالا و رو به توسعه همکاری‌های اقتصادی و علمی کشور
* وجود مکانیزم کمک‌های توسعه‌ای و خارجی ایران اسلامی به‌عنوان ابزاری مهم در دیپلماسی آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتینی کشور

چالش‌های اساسی:
- عدم‌بهره‌برداری از ظرفیت‌های قدرت ملی کشور در برآورده‌ساختن انتظارات بین‌المللی و منطقه‌ای از آن
- تشدید تحریم‌های خارجی و پیامدهای آن در حوزه‌های مختلف کشور
- تشدید مواضع حقوق بشری علیه ایران و فشارهای بین‌المللی تازه
- عدم‌تحقق اهداف و انتظارات ملی از بخش سیاست خارجی و مدیریت داخلی نامناسب دستگاه دیپلماسی کشور و عدم‌کارایی ابزار دیپلماتیک آن

اهداف:
- اعمال بصیرت در روابط خارجی و اعتلای ‌شأن و اقتدار کشور با توجه به اصول عزت، حکمت و مصلحت
- ارتقا، اثربخشی و کارآمدی سیاست خارجی در رویارویی با چالش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای
- گسترش دیپلماسی عمومی و اقتصادی در ایران و عرصه بین‌المللی به‌ویژه کشورهای اسلامی
- احیای جایگاه و نقش دستگاه دیپلماسی خارجی کشور در نظام تصمیم‌گیری ملی و تجهیز
راهبرد‌ها و اقدامات اساسی:
- ساماندهی و مدیریت یکپارچه عوامل قدرت ملی در عرصه سیاست خارجی برای استفاده از مزیت‌ها و پتانسیل‌های جمهوری اسلامی ایران
- گسترش و اعتلای گفتمان عدالت‌خواهانه، آزادی‌طلبانه و مردم‌سالار در روابط بین‌الملل و مناسبات خارجی
- استفاده از ظرفیت‌ها و مزیت‌های گفتمانی، اقتصادی، حقوقی، رسانه‌ای و بین‌المللی کشور با هدف ارتقای روابط خارجی و مقابله با فضای فشار کشورهای استکباری
- تقویت مواضع ایران به‌عنوان یکی از بازیگران مهم موضوع خلع سلاح و سلاح‌های کشتار جمعی در عرصه روابط بین‌الملل
- اتخاذ راهبردهای رقابت، همکاری و تعامل، مخالفت و تقابل مبتنی بر آرمان‌ها و منافع ملی با توجه به استراتژی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای
- استفاده از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای به‌ویژه جنبش غیرمتعهدها و کنفرانس اسلامی برای افزایش سطح تعاملات جهانی و حضور در بازار کشورهای هدف
- تنش‌زدایی، اعتماد‌سازی‌ و همگرایی کامل در منطقه در چارچوب رقابت و همکاری با کشورهای همسایه، اسلامی و کشورهای منتخب
- تقویت دیپلماسی تجاری جمهوری اسلامی ایران با حضور تعیین‌کننده‌تر بخش خصوصی و غیردولتی
- تلاش برای ایجاد ظرفیت‌های مثبت در سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و به‌کارگرفتن این سیاست‌ها به‌عنوان عامل وحدت و تقریب با دیگر فرهنگ‌ها و مذاهب
- تلاش در چارچوب منافع ملی برای رفع اختلافات مرزی (آبی و خاکی) و جلوگیری از هر عاملی که مرزهای کشور با همسایگان را ناامن کند.
- برنامه‌ریزی، اعلام آمادگی عملی و اعلام برنامه همکاری‌های نظامی با کشورهای اسلامی و منطقه برای تعدیل فضای نگرانی‌های ایجاد شده موجود
- تأسیس شورای‌عالی دیپلماسی عمومی و برنامه جامع این دیپلماسی در کشور
- اصلاح قانون، اساسنامه ساختار و نظامات مدیریتی و افزایش کیفی سرمایه انسانی وزارت امور خارجه با هدف تقویت قدرت دیپلماسی کشور با هدف عملیاتی کردن سیاست خارجی پیشرفت و عدالت
- آموزش و تقویت دانش و مهارت‌های مذاکراتی برای میانجیگری و مدیریت تعارضات در دستگاه دیپلماسی کشور و توسعه ابزارها و تکنیک‌ها در این زمینه
- تقویت کادر تخصصی نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران برای تثبیت و تقویت بنیان‌های روابط خارجی کشور